ZNAKOWANIE NAPOJÓW SPIRYTUSOWYCH

WYMOGI PRAWNE W ZAKRESIE ZNAKOWANIA NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH

Produkcja spożywcza i handel żywnością, stanowią niewątpliwie przykład najbardziej wrażliwych a przez to szczególnie wymagających form działalności gospodarczej. Dbałość o jakość produktu przeznaczonego do spożycia, w trosce przede wszystkim o zdrowie konsumenta, wymaga daleko idących regulacji prawnych dla tego sektora, których możliwa kompleksowość i szczegółowość, zdaje się być nie tylko konieczna ale i powszechnie oczekiwana. Należy pamiętać, iż produktem spożywczym są także napoje alkoholowe, które z uwagi na swoją specyfikę, podlegają szczególnym wymaganiom w zakresie znakowania.

Zasady znakowania żywności są przedmiotem regulacji przede wszystkim na poziomie prawa Unii Europejskiej. Ujednolicenie praktyki przez państwa członkowskie, ograniczyło krajowe regulacje tej materii jedynie do kwestii związanych z doprecyzowaniem ogólnie obowiązujących przepisów wspólnotowych. Kluczowe dla całego reżimu znakowania żywności, jest przyjęcie iż wszystkie działania w zakresie informowania konsumenta muszą być rzetelne, jasne i łatwe do zrozumienia a przede wszystkim nie wprowadzają kupującego w błąd, co do cech, działania lub właściwości środka spożywczego.

PODSTAWOWE DEFINICJE

Konstytuującym dla przepisów o znakowaniu, a zatem etykietowaniu napojów alkoholowych jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Informacje o napoju alkoholowym mogą być komunikowane w różnej formie. Problem znakowania tego typu produktów nie ogranicza się jedynie do wymogów formalnych dotyczących samej etykiety, a stanowi całokształt działań informacyjnych na temat danego środka spożywczego udostępnianych konsumentowi finalnemu za pośrednictwem etykiety, innych materiałów towarzyszących lub innych środków, w tym nowoczesnych narzędzi technologicznych lub przekazu ustnego. Kluczowe dla niniejszego opracowania definicje w tym zakresie, przywołane wyżej rozporządzenie określa następująco:

ETYKIETA – oznacza jakąkolwiek metkę, znak firmowy, znak handlowy, ilustrację lub inny opis pisany, drukowany, tłoczony, odbity lub w inny sposób naniesiony na opakowanie lub pojemnik z żywnością lub załączony do opakowania lub pojemnika z żywnością.

ETYKIETOWANIE – oznacza wszelkie napisy, dane szczegółowe, znaki handlowe, nazwy marek, ilustracje lub symbole odnoszące się do danego środka spożywczego i umieszczone na wszelkiego rodzaju opakowaniu, dokumencie, ulotce, etykiecie, opasce lub pierścieniu towarzyszącym takiej żywności lub odnoszącym się do niej.

POLE WIDZENIA – oznacza wszystkie powierzchnie opakowania, których treść można odczytać z pojedynczego punktu widzenia.

GŁÓWNE POLE WIDZENIA – oznacza pole widzenia opakowania, które konsument najprawdopodobniej zobaczy przy pierwszym spojrzeniu na produkt w momencie zakupu i które umożliwia konsumentowi natychmiastową identyfikację produktu, jeśli chodzi o jego charakter lub rodzaj, a w stosownych przypadkach o jego markę. Jeżeli opakowanie ma kilka identycznych głównych pól widzenia, to główne pole widzenia jest polem wybranym przez podmiot działający na rynku spożywczym.

CZYTELNOSĆ – oznacza fizyczny wygląd informacji, dzięki któremu informacja jest wizualnie dostępna ogółowi społeczeństwa, a który określają różne elementy, m.in. rozmiar czcionki, odstępy między literami, odstępy między wierszami, grubość linii pisma, barwa czcionki, rodzaj czcionki, stosunek szerokości liter do ich wysokości, powierzchnia materiału oraz kontrast między pismem a tłem.

DATA MINIMALNEJ TRWAŁOŚCI – oznacza datę, do której dany środek spożywczy zachowuje swoje szczególne właściwości pod warunkiem jego właściwego przechowywania.

SKŁADNIK – oznacza każdą substancję lub produkt, w tym środki aromatyzujące, dodatki do żywności, enzymy spożywcze oraz każdy komponent składnika złożonego, użyte przy wytworzeniu lub przygotowywaniu danego środka spożywczego i nadal obecne w produkcie gotowym, nawet jeżeli ich forma uległa zmianie; pozostałości nie uważa się za składniki.

ZASADY OGÓLNE

Niezależnie od przepisów szczególnych, modyfikujących lub wyłączających pewne obowiązki informacyjne, producent lub dystrybutor napojów alkoholowych, na których spoczywa obowiązek w zakresie znakowania, powinien przestrzegać ogólnych zasad w tym zakresie:

Obowiązkowe informacje na temat żywności muszą być zawsze łatwo dostępne.
W przypadku żywności opakowanej (dotyczy to także butelek) obowiązkowe informacje na temat żywności muszą się znajdować bezpośrednio na opakowaniu lub na załączonej do niego etykiecie.
W przypadku żywności opakowanej obowiązkowe informacje na temat żywności muszą się znajdować bezpośrednio na opakowaniu lub na załączonej do niego etykiecie w taki sposób, aby były dobrze widoczne, wyraźnie czytelne oraz, w stosownych przypadkach, nieusuwalne. Nie mogą być w żaden sposób ukryte, zasłonięte, pomniejszone ani przerwane jakimikolwiek innymi nadrukami, ilustracjami czy innym materiałem.
Na etykietach muszą znaleźć się informacje obowiązkowo wymagane przez przepisy. Mogą być też umieszczane inne informacje jeśli przepisy pozwalają na ich fakultatywne umieszczenie.
Obowiązkowe dane szczegółowe, jeśli znajdują się na opakowaniu lub na załączonej do niego etykiecie – są wydrukowane na opakowaniu lub etykiecie w sposób zapewniający wyraźną czytelność, z użyciem znaków o rozmiarze czcionki, której wysokość wynosi co najmniej 1,2 mm.
W przypadku opakowań lub pojemników, których największa powierzchnia ma pole mniejsze niż 80 cm2, wysokość x rozmiaru czcionki, o którym mowa w ust. 2, wynosi co najmniej 0,9 mm.
Obowiązkowe informacje na temat żywności muszą być podawane w języku łatwo zrozumiałym dla konsumentów z państw członkowskich, w których dany środek spożywczy jest wprowadzany na rynek.
Nazwą środka spożywczego jest jego nazwa przewidziana w przepisach (np. wódka, whisky, gin) a w przypadku braku takiej nazwy nazwą środka spożywczego jest jego nazwa zwyczajowa, a jeśli nazwa zwyczajowa nie istnieje lub nie jest stosowana, przedstawia się nazwę opisową tego środka spożywczego.
Nazwa środka spożywczego nie może być zastąpiona nazwą chronioną jako własność intelektualna, nazwą marki lub nazwą wymyśloną (te jako znaki towarowe mogą być oczywiście umieszczane jako elementy fakultatywne etykiety).
Wykaz składników rozpoczyna się lub jest poprzedzony właściwym nagłówkiem, który składa się z wyrazu „składniki” lub zawiera ten wyraz. Obejmuje on wszystkie składniki środka spożywczego, w malejącej kolejności ich masy w momencie użycia składników przy wytwarzaniu tego środka spożywczego.
Ilość netto danego środka spożywczego jest wyrażana w litrach, centylitrach, mililitrach (w przypadku produktów płynnych).

Nazwa środka spożywczego – Nazwa danego środka spożywczego (np. wódka, whisky, gin). Nazwa środka spożywczego nie może być zastąpiona nazwą chronioną jako własność intelektualna, nazwą marki lub nazwą wymyśloną (te naturalnie, jako nazwy handlowe samego piwa mogą być umieszczane jako element dobrowolny). Nazwa danego środka spożywczego powinna zawierać dane szczegółowe dotyczące warunków fizycznych tego środka spożywczego lub szczególnego przetwarzania, jakiemu został on poddany, bądź dane takie towarzyszą nazwie, we wszystkich przypadkach, w których pominięcie takiej informacji mogłoby wprowadzić nabywcę w błąd.
Ilość produktu netto – podawana w litrach, centylitrach, mililitrach.
Ilość określonych składników lub kategorii składników – jest to informacja obowiązkowa, gdy dany składnik lub dana kategoria składników:
występują w nazwie środka spożywczego lub są zwykle kojarzone z tą nazwą przez konsumenta
są podkreślone w etykietowaniu słownie, obrazowo lub graficznie
są istotne w celu scharakteryzowania danego środka spożywczego i odróżnienia go od produktów, z którymi mógłby być mylony ze względu na jego nazwę lub wygląd.

Obowiązek oznaczania ilości składników lub ich kategorii nie obowiązuje, jeśli użyte zostały w celach aromatycznych albo występując w nazwie środków spożywczych, nie wpływają na wybór dokonywany przez konsumenta, przez co w praktyce nie stosuje się tego oznaczenia nazbyt często, jako szczególnie kłopotliwego.

Zawartość alkoholu – Rzeczywista objętościowa zawartość alkoholu w napojach o zawartości alkoholu ponad 1,2 % objętościowo jest określana liczbą z uwzględnieniem nie więcej niż jednego miejsca po przecinku. Po liczbie jednostek procentowych następuje symbol ” % obj. ” (np. 12% obj.), może być ona poprzedzona słowami „rzeczywista zawartość alkoholu” (np. rzeczywista zawartość alkoholu 12% obj.), „rzeczywisty alkohol” (np. rzeczywisty alkohol 12% obj.) lub skrótem „alk.” (np. alk. 12% obj.).

Dopuszczone odchylenie to 0,3 % obj. oraz 1,5% obj. dla napojów zawierających zmacerowane owoce lub części roślin przy pomiarze dokonywanym w 20 °C.

Kraj lub miejsce pochodzenia – poprzez umieszczenie informacji o kraju lub dokładnym miejscu pochodzenia, np. kraj pochodzenia Niemcy. Określenie pochodzenia nie powinno przede wszystkim wprowadzać w błąd.

Informacja o podmiocie wprowadzającym produkt do obrotu – napoje alkoholowe powinny być oznakowane nazwą podmiotu który wprowadza je do obrotu, tj. producenta i/lub importera. Importerem jest jedynie podmiot, który sprowadza produkty spoza UE.

Data minimalnej trwałości – data składa się z dnia, miesiąca i ewentualnie roku (w tej kolejności), które nie mogą być zakodowane.

W przypadku środków spożywczych, których trwałość:

nie przekracza trzech miesięcy – wystarczy oznaczenie dnia oraz miesiąca,
przekracza trzy miesiące, lecz nie przekracza 18 miesięcy, wystarczy oznaczenie miesiąca oraz roku,
przekracza 18 miesięcy, wystarczy oznaczenie roku

Oznaczenia daty minimalnej trwałości nie jest wymagane dla napojów o zawartości alkoholu wynoszącej 10% objętościowo lub więcej.

Warunki przechowywania lub warunki użycia – warunki przechowywania muszą być podane zaraz po dacie minimalnej trwałości. Np. przechowywać w chłodnym miejscu.

Instrukcja użycia. W przypadku, gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione. Np: w czasie leżakowania może wytrącić się osad na dnie butelki

Zawartość potencjalnych alergenów – informacja o substancjach mogących powodować alergie lub nietolerancje (np. gluten). Podaje się źródło alergenu, np. zawiera słód jęczmienny. W przypadku gdy podawany jest pełny skład piwa, alergeny powinny zostać wyróżnione lub podkreślone za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego je od reszty wykazu składników, np. za pomocą czcionki, stylu lub koloru tła. Lista alergenów została załączona (załącznik nr II) do rozporządzenia 1169/2011. Informacja musi być podana w języku polskim.

Konieczne jest także umieszczenie dodatkowych informacji szczegółowych między innymi o:

Zawartości substancji słodzących – zawiera substancję(-e) słodzącą(-e – informację tę umieszcza się obok nazwy środka spożywczego.
Zawartość cukru – zawiera cukier (cukry) i substancję(-e) słodzącą(-e); informację tę umieszcza się obok nazwy środka spożywczego.
Zawartości kofeiny – Wysoka zawartość kofeiny; nie zaleca się stosowania u dzieci, kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią w tym samym polu widzenia co nazwa napoju, po czym w nawiasach, umieszcza się informację dotyczącą zawartości kofeiny wyrażonej w mg na 100 ml.

Numer partii – artykuły rolno-spożywcze wprowadzane do obrotu znakuje się ponadto widocznym, czytelnym i nieusuwalnym kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej, umożliwiającym identyfikację artykułu rolno-spożywczego z danej partii produkcyjnej. Środki spożywcze w opakowaniach jednostkowych znakuje się kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej na opakowaniu albo etykiecie. W przypadku opakowań zbiorczych, kod identyfikacyjny partii produkcyjnej umieszcza się na opakowaniu albo pojemniku lub podaje w dokumentach przewozowych lub innych dokumentach towarzyszących.

INFORMACJE UMIESZCZANE DOBROWOLNIE:

Wykaz składników -gdy napój zawiera więcej niż 1,2 % alkoholu obj., nie ma obowiązku podawania jego składników, których wykaz może być umieszczany dobrowolnie. W przypadku podania wykazu składników, należy stosować reguły określone w przepisach. Wykaz składników rozpoczyna się lub jest poprzedzony właściwym nagłówkiem, który składa się z wyrazu „składniki” lub zawiera ten wyraz. Obejmuje on wszystkie składniki środka spożywczego, w malejącej kolejności ich masy w momencie użycia składników przy wytwarzaniu tego środka spożywczego.

Informacja o chronionej nazwie pochodzenia lub chronionym oznaczeniu geograficznym – jeśli dany produkt może identyfikować się którymś z tych oznaczeń, etykieta powinna zawierać oznaczenie termin chroniona nazwa pochodzenia lub chronione oznaczenie geograficzne oraz przedmiotową chronioną nazwę pochodzenia lub stosownie chronione oznaczenie geograficzne.

Określenie tradycyjne (dla produktów o chronionej nazwie pochodzenia lub oznaczeniu geograficznym) – jeśli danemu produktowi przysługuje taka ochrona.

Wspólnotowy symbol określający chronioną nazwę pochodzenia lub chronione oznaczenie geograficzne – to miejsce na symbole przyjęte dla oznaczenia tych dwóch sposobów ochrony produktu.

Określenie Polska Wódka/Polish Vodka – jeśli produkt spełnia wymagania dla tego typu wyrobu.

Metoda produkcji – ta część zachowana jest elementów wskazujących na specyfikę technologiczną powstawania produktu. Może ona wyróżniać produkt ze względu na oryginalny sposób jego wytworzenia, np.: produkt dojrzewał w beczkach.

LISTA KONTROLNA DLA PROJEKTANÓW ETYKIET

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Podmiotem działającym na rynku spożywczym odpowiedzialnym za informację na temat żywności jest podmiot, pod którego nazwą lub firmą jest wprowadzany na rynek dany środek spożywczy lub – jeżeli ten podmiot nie prowadzi działalności w Unii – importer danego środka na rynek Unii.

Podmioty działające na rynku spożywczym, które nie mają wpływu na informacje na temat żywności, nie mogą dostarczać żywności, o której wiedzą lub w stosunku do której mają podejrzenia – w oparciu o informacje posiadane w ramach działalności zawodowej – że jest niezgodna z mającym zastosowanie prawem dotyczącym informacji na temat żywności oraz z wymogami odpowiednich przepisów krajowych.

Podstawa prawna: